"Công nghệ" sản xuất sương sâm bẩn

PN - Nhiều năm nay, hơn 10 hộ sản xuất sương sâm tại hẻm 59 và hẻm 71 (Trần Phú, P.4, Q.5, TP.HCM) là đầu mối phân phối sỉ lẻ sản phẩm cho các chợ trên địa bàn thành phố. Chúng tôi không khỏi rợn người khi chứng kiến “công nghệ” sản xuất của những người dân nơi đây. Trong khi đó, cơ quan quản lý lại buông lỏng kiểm soát.

Chân trần và “bột trắng”

Cảnh tượng đầu tiên đập vào mắt chúng tôi là hình ảnh những hộp nhựa đựng sương sâm, sương sáo không nắp đậy nằm la liệt trên nền đất. Qua giới thiệu, chúng tôi tìm đến nhà chị L., một đầu mối sản xuất cung cấp sản phẩm. Tại đây, chậu nước, ca nhựa… ngả màu vàng ố nằm ngổn ngang, nước chảy lênh láng. Tất cả các công đoạn chế biến của hộ chị L. đều diễn ra ở… ngoài đường, bất chấp xe cộ qua lại phả đầy khói bụi. Trước khi bỏ lá sương sâm vào máy xay, hai người phụ nữ cho lá vào thau nhựa rồi đứng luôn vào thau, dùng chân trần nứt nẻ đạp đi đạp lại cho lá dập nát. Kinh hoàng hơn là khi có việc đi ra ngoài, không ai mang dép, sau đó quay lại nhúng luôn chân vào trong thau lá!

Phơi lá sương sâm ngay dưới đất

Sau công đoạn đạp nát, lá sương sâm được đổ vào chiếc máy xay cáu bẩn đặt cạnh đó. Để lấy được nước cốt lá sương sâm, người ta dùng một lớp vải lớn đen kịt bịt trên miệng một thùng phuy để lọc. Tiếp đến, chị L. xúc ba muỗng bột trắng phau như bột xà bông bỏ vào thau nhựa, pha loãng rồi đổ vào nước cốt lá sương sâm. Hai người phụ nữ dùng tay đảo liên tục cho dung dịch trên hòa đều rồi rót thành phẩm vào những chiếc ca nhựa, vỏ lon bia. Chị L. cho biết, mỗi ngày làm trên 1.000 hộp giao cho mối ở các chợ với giá 1.300đ/lon, bịch 0,5kg giá 5.000đ.

Một số nhân công “bật mí” cho biết, thứ bột trắng đó là thạch cao - bí quyết để những miếng sương sâm xanh mịn, mềm dai. Một người giúp việc của chị L. “nói nhỏ”: “Lá sương sâm 70.000đ/kg mua về phải phơi hơi héo thì làm ra mới ngon. Xóm này chuyên làm sương sâm nhiều năm nay với nguồn lá sương sâm ổn định”. Chị này còn mách, không nên trộn nhiều thạch cao quá vì sương sâm sẽ nhanh đông cứng mà lại để không lâu. Dùng lượng vừa phải thì một - hai tiếng, sương sâm đã đông, có thể bán trong thời gian một - hai ngày.

Bỏ thạch cao (hộp đựng bột trắng) để làm đông sương sâm

Lòng vòng trong hai con hẻm này, chúng tôi bắt gặp cảnh phơi phóng lá sương sâm bừa bãi dưới nền đất. Nhiều người còn “mượn” luôn mặt đường làm chỗ vò, đạp lá sương sâm, bất kể chất thải của chó mèo lẫn bụi bặm xung quanh.

Tại nhà anh C., một điểm sản xuất lớn ở khu vực này, từ bên ngoài, chúng tôi nhận thấy những chiếc hộp nhựa đặt dưới sàn nhà ẩm nước. Hai người đàn ông cởi trần trùng trục ngồi hứng sản phẩm chảy ra từ một chiếc vòi nhựa. Toàn bộ sương sâm thành phẩm được rót ra hộp nhựa không hề được đậy nắp. Khi thấy trời chuyển mưa, người nhà của anh C. vội vã đem hai tấm ni lông ố vàng ra đậy lên. Thấy chúng tôi lưỡng lự, dò hỏi, vợ anh C. nổi cáu: “Nếu mua thì đặt hàng liền, không thì thôi. Không ai rảnh đâu mà nói chuyện”…

Mất vệ sinh, độc hại

Theo BS Nguyễn Xuân Mai - nguyên Phó viện trưởng Viện Vệ sinh y tế công cộng TP.HCM, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm soát chặt chẽ việc sản xuất các sản phẩm này. Nếu dùng thạch cao công nghiệp cho vào sản phẩm sẽ rất nguy hiểm, gây hại cho sức khỏe người dùng vì trong đó có lẫn kim loại nặng, khoáng chất độc hại.

BS Trần Văn Ký - Văn phòng phía Nam Hội Khoa học kỹ thuật an toàn thực phẩm VN, cho biết, thạch cao chứa nhiều tạp chất độc hại, không phải là phụ gia thực phẩm, không được phép sử dụng trong sản xuất thực phẩm. Việc phơi lá sương sâm, sản xuất thủ công mất vệ sinh cũng làm cho sản phẩm nhiễm vi sinh, gây rối loạn tiêu hóa cho người sử dụng. Chưa kể người tham gia sản xuất không khám sức khỏe, nếu có bệnh sẽ lây nhiễm vào sản phẩm.

Sương sâm là món ăn được nhiều người ưa chuộng nhưng mấy ai biết quy trình sản xuất rất mất vệ sinh - Ảnh: Phùng Huy

Sương sâm là thực phẩm chế biến ăn liền, dù không thuộc diện phải công bố tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm nhưng quy trình sản xuất phải tuân thủ đúng các nguyên tắc đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP). Cảnh phơi phóng lá sương sâm, chế biến sản phẩm mất vệ sinh diễn ra hàng ngày tại khu vực này nhưng được biết, từ đầu năm đến nay, không có bất kỳ đoàn kiểm tra nào giám sát, nhắc nhở các hộ sản xuất trên. Chính quyền địa phương thì cho rằng các hộ này sản xuất nhỏ lẻ, không đăng ký kinh doanh nên không thẩm định cấp giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATVSTP.

Ông Huỳnh Lê Thái Hòa - Chi cục trưởng Chi cục ATVSTP TP.HCM cho biết, các cơ sở sản xuất dạng hộ gia đình nhỏ lẻ dù không đăng ký kinh doanh nhưng phường phải kiểm tra, giám sát. Người tham gia sản xuất phải được khám sức khỏe, tập huấn kiến thức ATVSTP. Thực tế, hơn 10 hộ sản xuất sương sâm từ nhiều năm nay thuộc địa bàn P.4, Q.5 quản lý và nằm cách không xa UBND phường, trạm y tế phường nhưng không hề bị kiểm soát. Trao đổi với chúng tôi, ông Trần Minh Sang - Chủ tịch UBND P.4, thừa nhận: “Việc các hộ sản xuất, phân phối sương sâm chưa hợp vệ sinh, chúng tôi chưa sâu sát chỉ đạo kiểm tra nhắc nhở. Sắp tới chúng tôi sẽ tập trung giám sát, tăng cường kiểm tra để chấn chỉnh ngay. Bên cạnh nhắc nhở các hộ làm cam kết tuân thủ đúng các quy định ATVSTP trong sản xuất, chính quyền địa phương sẽ tạo điều kiện hỗ trợ vốn cho các hộ chuyển đổi từ sản xuất thủ công sang sản xuất bằng máy để sản phẩm  làm ra đảm bảo ATVSTP”.

Nga My - Nguyễn Cẩm