Trong mấy năm gần đây, dù một số công ty bán hàng đa cấp đã bị các lực lượng chức năng xử lý nhưng hành động trên vẫn chỉ là "ném đá ao bèo". Loại hình kinh doanh này vẫn tiếp tục sinh sôi, nảy nở với rất nhiều biến tướng và thủ đoạn lừa đảo người dân. Biến tướng tinh vi Mới đây nhất, Công ty cổ phần quốc tế New Star cũng có dạng kinh doanh tương tự. Theo như lời giới thiệu của nhân viên kinh doanh ở đây, thì công ty này bán các sản phẩm chức năng có tác dụng chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ điều trị một số bệnh như tiểu đường, tim mạch, cao huyết áp... được nhập khẩu từ Mỹ. Muốn tham gia vào công ty, khách hàng phải trở thành nhà phân phối thông qua việc mua ba gói sản phẩm là vàng, bạc, đồng tương ứng với số tiền là 11,9 triệu đồng, 5,9 triệu đồng và 2,9 triệu đồng. Cũng theo lời quảng cáo, khách hàng sẽ chỉ mất một thời gian ngắn là có thể kiếm được cả tỉ đồng thông qua việc giới thiệu thêm nhiều người tham gia. Tiền thưởng sau mỗi lần giới thiệu được khách mới rất cao. Cụ thể, chỉ cần giới thiệu được 2 người tham gia "gói vàng" là người chơi có thể thu về 5 triệu đồng tiền "hoa hồng". Kinh doanh đa cấp đang bị biến tướng tinh vi. Không những vậy, công ty này còn tung ra chiêu độc với vỏ bọc chương trình khuyến mãi tri ân nhằm lôi kéo thêm khách hàng. Chỉ cần tham gia một mã sản phẩm, ngoài trả thưởng theo quy định, khách hàng còn có khả năng nhận về 1,6 tỉ đồng và 409 triệu đồng . Chính vì mức thưởng hấp dẫn như vậy nên công ty đã thu hút rất nhiều người tham gia. Sau một thời gian loại hình kinh doanh đa cấp tồn tại dưới dạng bán các sản phẩm dinh dưỡng để lừa người dân bị báo chí phanh phui thì hiện nay, rất nhiều thủ đoạn mới được các công ty này triển khai để tiếp tục đưa người dân "vào tròng" và "qua mặt" các lực lượng chức năng. Khoảng một tháng trước đây, đã có cuộc điều tra và phanh phui một công ty bán hàng đa cấp lừa đảo có tên là Ngọc Hải 10. Kết quả điều tra cho thấy, công ty TNHH Thiên Ngọc Minh Uy đã đổi tên thành cơ sở Ngọc Hải 10 để tiếp tục đi lừa gạt những người dân nhẹ dạ cả tin với những thủ đoạn và chiêu thức mới. Công ty này "tràn" về các vùng nông thôn, chuyển hình thức lừa đảo bằng cách đi quảng cáo khắp nơi là chữa bệnh miễn phí cho các đối tượng nghèo, người buôn bán nhỏ lẻ, hòng lôi kéo họ vào con đường kinh doanh đa cấp. Theo đó, nhân viên công ty sẽ mời người dân đến chữa bệnh miễn phí, nhưng lại bắt họ mua các gói chữa bệnh lên đến 9,8 triệu đồng/vé. Để lấy lại số tiền trên, người dân phải tiếp tục lôi kéo thêm nhiều người khác tham gia như một biến thể của mạng lưới đa cấp. Chưa dừng lại ở đó, công ty Thiên Ngọc Minh Uy còn tiếp tục biến tướng và núp bóng dưới các trung tâm, các cơ sở chữa bệnh ở nhiều tỉnh như TP.HCM, Vĩnh Long, An Giang, Tiền Giang, Cần Thơ, Bình Dương... Các cơ sở này thường tồn tại dưới dạng các trung tâm giác hơi. Phương pháp chủ yếu là dùng ống giác hơi trong khoảng 7 phút, "người bệnh" sẽ được nhân viên chẩn đoán đủ thứ bệnh và cuối cùng chào mời gói trị liệu hàng chục triệu đồng. Điều đặc biệt là một người có thể đăng ký thật nhiều liệu trình trị liệu cho người thân, bạn bè để hưởng thêm tiền thưởng và càng môi giới được nhiều người thì số tiền thưởng càng tăng lên. Rõ ràng, đây là một biến tướng của hình thức kinh doanh đa cấp. Cẩn trọng để tránh "bẫy" Trước tình trạng nở rộ các biến tướng của kinh doanh đa cấp thời gian gần đây, dư luận cho rằng, các cơ quan chức năng đang "buông lỏng" quản lý và không chịu vào cuộc. Trao đổi về vấn đề này, ông Phan Đức Quế, Trưởng phòng Điều tra xử lý cạnh tranh cho biết: "Quy định của pháp luật về bán hàng đa cấp hiện nay có Nghị định 42/2014/NĐ-CP và có Thông tư 24/2014/TT-BCT cùng các quy định pháp luật khác có liên quan đã quy định rất cụ thể về cách xử lý đối với những công ty vi phạm. Theo tôi, điều quan trọng nhất là người dân cần phải nâng cao cảnh giác, cần nắm vững quy định của pháp luật, kiểm tra tính hợp pháp trong hoạt động của doanh nghiệp và tìm hiểu xem doanh nghiệp đó hoạt động có đúng luật hay không. Có như vậy, người dân mới tránh bị rơi vào bẫy của những công ty bán hàng đa cấp bất chính". Trong khi đó, luật sư Nguyễn Văn Nghi cho biết: "Kinh doanh đa cấp là loại hình kinh doanh mà pháp luật không cấm. Bản chất của nó nếu làm nghiêm túc sẽ đem lại nhiều lợi ích cho người tham gia do người dân mua hàng hóa không phải thông qua khâu trung gian. Tuy nhiên, phần lớn các công ty bán hàng đa cấp hiện nay đều không thực hiện nghiêm túc. Hầu hết, những người muốn tham gia vào hệ thống bán hàng đa cấp đều phải mua một loại hàng hóa nào đó, cho người tham gia nhận "hoa hồng", tiền thưởng từ việc dụ dỗ người khác vào hệ thống đa cấp... Đây là những hành vi bị cấm tại Nghị định 42 của Thủ tướng Chính phủ về quản lý bán hàng đa cấp". Đành rằng, các công ty bán hàng đa cấp lừa đảo người dân là phạm luật nhưng một nguyên nhân không thể không nhắc tới chính là tâm lý hám lợi của người dân. TS. Nguyễn Thị Tố Quyên, Phó Trưởng khoa Xã hội học cho biết: "Nhân viên tư vấn của các công ty bán hàng đa cấp thuyết phục người khác đứng ra môi giới mua hàng và hứa hẹn trả thưởng cho họ bằng nguồn lợi lớn. Khoản lợi đó được tính toán rất cụ thể, được minh chứng bằng những cá nhân, nhân vật, đã làm cho nhiều người cảm thấy bị choáng ngợp. Vì thế, nhiều người dễ dàng bị biến thành những công cụ lừa đảo". Nhiều người dân phải "cố đấm ăn xôi" TS. Nguyễn Thị Tố Quyên cũng cho biết: "Các công ty đa cấp bất chính không tạo ra lợi nhuận từ việc kinh doanh mà họ chỉ lấy tiền từ người vào sau, trả cho người vào trước. Người tham gia trước có thể biết mình bị lừa, nhưng vì xót tiền, nên lôi kéo người khác tham gia để gỡ gạc số vốn mình đã bỏ ra". Núp bóng từ thiện Công ty CP Thương mại Nano (P307 - 312, Tòa nhà Machico 1, 10 Trần Phú, Hà Đông, Hà Nội) lập Quỹ Tấm lòng vàng, lôi kéo người tham gia ủng hộ với mức 2.000.000 đồng/tháng, được gọi là Cộng tác viên kinh doanh. Người tham gia được bán sản phẩm thực phẩm chức năng của công ty, bắt buộc duy trì doanh số và giới thiệu người gửi ký quỹ với lãi suất 3,2 - 3,5%/tháng. Cộng tác viên giới thiệu thành viên mới sẽ được thưởng với chế độ trả thưởng theo sơ đồ 3 chân. Để nhận thưởng, tháng thứ nhất cộng tác viên phải giới thiệu ít nhất 3 người mới. Điều kiện thưởng gián tiếp là khi xuất hiện tầng dưới tuyển dụng thành công 3 người, hoặc cộng tác viên phải tiếp tục ủng hộ để duy trì cơ hội kinh doanh. Công ty này bắt buộc cộng tác viên không được lấy lại số tiền đã ủng hộ, không được làm khó công ty, và không được khiếu kiện công ty. Hơn nữa người tham gia không được thắc mắc bất kỳ điều gì trong khi thực tế quỹ từ thiện này lại không có bất kỳ thông tin giới thiệu cũng như chương trình hoạt động nào. Các nhà phân phối, đại lý của công ty này đều được quyền tham gia mô hình khai thác quỹ Tấm lòng Vàng để tăng khả năng tiêu thụ sản phẩm.
